Hotel De Haan en de formele rechtskracht

Een recent gepubliceerde uitspraak van de rechtbank Noord-Holland geeft mooi weer wat een oude stelregel is – en blijft – in de wereld van de overheidsaansprakelijkheid. Die stelregel luidt dat een eenmaal onherroepelijk besluit juridisch als een rechtmatig besluit wordt gezien. Dat besluit kan zodoende geen grondslag bieden voor schadevergoeding. Deze doctrine is in de rechtspraak ontwikkeld en bestaat al vanaf 1987 – sinds het arrest van de Hoge Raad genaamd Heesch/Van de Akker. Voor gegevens over dit arrest, een klassieker, zie onderstaande link. https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:1986:AC9347

Een andere naam voor deze rechtsregel is de leer van de formele rechtskracht. Is een besluit niet tijdig aangevochten of is het besluit wel aangevochten, maar had dit geen resultaat, dan moet worden uitgegaan van de rechtmatigheid van het betreffende besluit. Er zijn enkele uitzonderingen, maar de praktijk leert dat die zich niet snel voordoen. Volgens Prof. Scheltema (senior), die voornoemd arrest eertijds annoteerde, zou de rechtszekerheid het belangrijkste argument zijn voor rechters om deze regel in te voeren.

In de recent gepubliceerde uitspraak gaat het over schade als gevolg van een handhavingsbesluit. De gemeente Hollands Kroon had een last onder dwangsom opgelegd aan Hotel De Haan. Het hotel mocht niet worden geëxploiteerd, totdat de brandveiligheid op orde was. De eerste verdieping was echter wel in orde en mocht dus worden gebruikt, aldus de hoteleigenaar. Het deel van het handhavingsbesluit dat op de eerste verdieping zag, was in zijn ogen dan ook onrechtmatig. En het niet kunnen gebruiken van die verdieping door de schuld van de gemeente levert inkomstenverlies op. Bijna 7.000 euro.

De gemeente wees de claim af. Het dwangsombesluit was niet aangevochten en was daarmee onherroepelijk. Vanwege de regel van de formele rechtskracht moet het dwangsombesluit als rechtmatig worden gezien. Er kan dus geen aansprakelijkheid uit voortvloeien. Dat realiseerde het hotel zich ook, waarna de volgende stelling werd ingenomen. Na een week of acht heeft de gemeente besloten dat de eerste verdieping weer kon worden gebruikt. Daarmee zou de gemeente hebben erkend dat het deel van de last onder dwangsom dat zag op de eerste verdieping niet juist was. En dus onrechtmatig.

Het is juist dat erkenning van de onrechtmatigheid van een besluit de formele rechtskracht van een schadeveroorzakend besluit doorbreekt. Dat is één van de (spaarzame) uitzonderingen. Echter, de rechtbank ziet geen erkenning van onrechtmatigheid in het weer in gebruik mogen nemen van de eerste verdieping. Wellicht zijn er aanpassingen verricht aan die eerste verdieping, waardoor de overtreding is weggenomen. De uitspraak is niet erg uitgebreid gemotiveerd. Hoe dan ook, Hotel De Haan weet de formele rechtskracht van het handhavingsbesluit niet te doorbreken en blijft met de schade zitten. Hierna de link naar de uitspraak. https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBNHO:2018:1139&showbutton=true&keyword=2018%3a1139

De tip aan claimanten laat zich raden: denk tweemaal na over het niet gebruiken van rechtsmiddelen tegen een potentieel schadeveroorzakend besluit. De tip aan overheden: erken geen aansprakelijkheid. Daarmee vervalt trouwens vaak ook de dekking van de verzekeringspolis.

Michiel de Groote

(Photo by F. Schekolin on Unsplash)