Gemeente aansprakelijk voor schade door eikenprocessierups?

Grote delen van Nederland hebben veel last (of last gehad) van de eikenprocessierups. Als (horeca)ondernemer kun je aardig wat schade oplopen. Klanten blijven immers weg uit de bomenrijke gebieden waar de rups zich bevindt. Omzetschade is het gevolg. Qua schade valt ook te denken aan gras dat is bestemd voor de verkoop als hooi. Hooi dat vol zit met brandharen van de rups is onverkoopbaar. Over zo’n kwestie is bij de vorige grote rupsencrisis geprocedeerd tegen een gemeente die de schade niet wist te voorkomen. Die rechtszaak - die dateert uit 2008 - is recent gepubliceerd (ECLI:NL:RBROE:2008:7348). De reden daarvan zal zijn dat gemeentelijke aansprakelijkheid met de huidige rupsencrisis weer kan spelen.

Wat zijn eigenlijk de plichten voor de gemeente bij een plaag van de eikenprocessierups? Deze vraag wordt beantwoord in het vonnis uit 2008 (zie r.o. 4.4). De gemeente heeft als eigenaar en beheerder van eikenbomen in de openbare ruimte een zorgplicht. Deze zorgplicht houdt in, dat overlast van de eikenprocessierups moet worden voorkomen dan wel moet worden beperkt. Het treffen van voorzorgmaatregelen om gevaar voor de volksgezondheid te voorkomen is verplicht. Als het nemen van voorzorgsmaatregelen niet mogelijk of te bezwaarlijk is, dan moet de gemeente op voldoende effectieve wijze waarschuwen voor het gevaar.

In de rechtszaak werd geoordeeld dat de gemeente de nodige zorg in acht had genomen en voldoende adequaat had gehandeld. Er was advies ingewonnen en dat was opgevolgd. Zo was er een bepaald bestrijdingsmiddel ingezet en was er genoeg voorlichting gegeven. Daar komt bij dat volgens de rechtbank vaststaat dat “ongeacht welk bestrijdingsmiddel wordt toegepast het niet mogelijk is om de eikenprocessierups en dus ook de daarmee gepaard gaande overlast volledig uit te bannen.” De claim werd dus afgewezen. Sowieso mag niet worden verwacht dat er helemaal geen overlast is.

Kortom, bij de invulling van de vraag of een gemeente aan haar zorgplicht heeft voldaan, zal per geval moeten worden gekeken naar de gekozen aanpak. Daarbij zijn alle feiten en omstandigheden van belang. Een algemene regel voor aansprakelijkheid is moeilijk te geven. Wel is duidelijk dat er niets of nauwelijks iets doen onvoldoende is. Dat zou kunnen leiden tot aansprakelijkheid van de gemeente.

Tot slot, het is nog interessant om te kijken naar het doel van de zorgplicht in relatie tot een claim. Het zou kunnen zijn dat de eventueel geschonden zorgplichtnorm niet strekt tot bescherming van vermogensbelangen (omzetschade). Als ik het vonnis goed lees gaat het immers om het belang van de volksgezondheid. De volksgezondheid beschermen is niet hetzelfde als omzetschade voorkomen. Mogelijk wordt aldus niet voldaan aan het vereiste van relativiteit, dat is opgenomen in artikel 6:163 BW. In het besproken vonnis is dat helaas niet belicht.

Hier is het vonnis te vinden: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBROE:2008:7348&showbutton=true&keyword=2008%3a7348

Michiel de Groote, advocaat

[Photo by A. Spratt on Unsplash]