DCMR ziet ze vliegen! Handhaving op zorgplicht lukt niet.

In de Rotterdamse wijk Heijplaat is er al tijden veel overlast van vliegen. De wijk ligt ingeklemd tussen industriegebieden en bewoners denken dat de lokale verwerker van plastic afval (Sita) de oorzaak is van de overlast. Na enkele onderzoeken kregen de bewoners de lokale handhaver DCMR mee. Er werd aan Sita een stevige last onder dwangsom opgelegd om de overlast aan te pakken. Vorige maand oordeelde de bestuursrechter over dit handhavingsbesluit (ECLI:NL:RBDHA:2020:5423). Het verdict: schorsing van het besluit. In de kern komt het erop neer dat de zaak niet sterk genoeg is om op basis van een zorgplicht Sita aan te spreken.

Het juridisch kader is overzichtelijk; Sita beschikt over een omgevingsvergunning uit 2009, waarin diverse voorschriften zijn opgenomen. Dat is vaak het eerste waar de handhaver naar kijkt in dit soort zaken; is er een vergunningvoorschrift overtreden? Biedt dit geen aanknopingspunten, dan zijn er nog de algemene regels uit het Activiteitenbesluit. Voor niet specifiek geregelde onderwerpen geldt de vangnetbepaling van artikel 2.1 lid 1 van het Activiteitenbesluit. Deze zorgplicht houdt kort gezegd in dat de drijver van een inrichting geen nadelige gevolgen voor het milieu mag veroorzaken. Lukt dat niet, dan hij moet de schade zoveel mogelijk worden voorkomen of beperkt (lid 2). Alleen bij het onmiskenbaar handelen in strijd met de zorgplicht kan er worden opgetreden (ECLI:NL:RVS:2013:1896).

Het handhavende bestuursorgaan heeft gekozen om voor beide sporen te gaan. Vergunningvoorschrift 1.1.4 luidt dat het aantrekken van onder meer insecten moet worden voorkomen en dat insecten doelmatig moeten worden bestreden. Zekerheidshalve wordt de zorgplicht uit het Activiteitenbesluit gebruikt als aanvullende grondslag voor handhaving. Een last onder dwangsom om te voldoen aan het vergunningvoorschrift en de zorgplicht was het gevolg. Per keer dat zou worden geconstateerd dat niet aan de last is voldaan zou een dwangsom van 50.000 euro verbeuren tot een maximum van 500.000 euro. Sita maakt bezwaar tegen het dwangsombesluit en gelijktijdig vraagt ze om schorsing van het besluit bij de voorzieningenrechter.

De rechter ziet het vergunningvoorschrift niet als een mogelijke basis voor handhaving in dit geval. Het voorschrift ziet op de aanwezigheid van ongedierte ter plaatse van de inrichting zelf en niet op de omgeving (de woonwijk dus). Resteert de algemene zorgplicht uit het Activiteitenbesluit. Alleen als er onmiskenbaar in strijd is gehandeld met de betreffende zorgplicht kan er handhavend worden opgetreden. De handhaver moet dus van goede huize komen (lees: harde bewijzen hebben). In dit geval waren de onderzoeken niet duidelijk genoeg. Niet uit te sluiten is dat er andere bronnen zijn van de vliegenoverlast, zoals een kinderboerderij. Ook is de onderzoeksmethodiek mogelijk onbetrouwbaar. Redenen om met potlood een streep te zetten door het dwangsombesluit. Of in bezwaar en later in beroep bij de rechter definitief een streep wordt gezet door de handhavingsactie, moet nog worden afgewacht. Ik moet voorzichtig zijn, maar het ziet er niet echt goed uit voor de bewoners van de woonwijk. Het lijkt lastig om rond te krijgen dat de zorgplicht onmiskenbaar is geschonden.

Deze uitspraak is geannoteerd door W. van Hemert, die opmerkt dat handhaving op basis van zorgplichten moeilijk is. Daar sluit ik me volledig bij aan. Ik denk dat het goed is geweest dat DCMR iets heeft geprobeerd. De praktijk is echter weerbarstig. Wat betreft handhaving op basis van zorgplichten wordt het vanaf 2021 nog spannend. Dan treedt de Omgevingswet in werking, waarin juist heel veel gewerkt moet gaan worden met zorgplichten. Ongerust schreef ik daar al eerder een blog over. https://michieldegroote.nl/blog.aspx?blguid=b89c4034-31ba-464f-9b57-bfec37f65adf

We zullen op de voet volgen welke kant het opgaat. Hieronder treft u nog de link naar de besproken uitspraak, die dateert van 12 juni 2020. https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBDHA:2020:5423

Michiel de Groote, advocaat

[Photo by Yin Yeong Kim on Unsplash]