Bestuursrechter matigt dwangsom vanwege knulligheid

Vorige week was een bijzondere week voor het Nederlandse handhavingsrecht. In de eerste plaats was er de conclusie (een soort advies) van staatsraad advocaat-generaal P.J. Wattel in een handhavingszaak over een Amsterdams dakterras. https://www.raadvanstate.nl/actueel/nieuws/@114474/201802496-2-a1/

In die zaak hebben in het verleden meerdere gemeenteambtenaren mededelingen gedaan over het niet handhaven van een illegaal dakterras, dat nu bijna dertig jaar bestaat. De gemeente wilde alsnog handhavend optreden en heeft eind 2016 een last onder dwangsom opgelegd. Heel kort gezegd adviseert Wattel de Afdeling bestuursrechtspraak om makkelijker dan tot nog toe in de rechtspraak gebruikelijk is een beroep op het vertrouwensbeginsel te honoreren. Zo zou een burger wat sneller een toezegging in een mededeling moeten mogen lezen. Verder zou het minder moeten uitmaken of degene die een toezegging doet wel bevoegd is. Het gaat meer om de indruk die is gewekt. Mocht de Afdeling bestuursrechtspraak deze lijn overnemen, dan zal dat in handhavingsland een serieuze verandering tot gevolg hebben.

In de tweede plaats heeft de bestuursrechter vorige week een vrij uitzonderlijke uitspraak gedaan over het invorderen van verbeurde dwangsommen. Het gaat om de Rechtbank Overijssel, die in haar eigen woorden een dwangsom matigde van 10.000 tot 1.000 euro. https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBOVE:2019:931&showbutton=true&keyword=ECLI%3aNL%3aRBOVE%3a2019%3a931

Dit gebeurt in de praktijk maar weinig. De meest recente, vergelijkbare uitspraak die mij bekend is dateert van 2014. Zie voor die uitspraak deze link. https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RVS:2014:32&showbutton=true&keyword=ECLI%3aNL%3aRVS%3a2014%3a32

In de Overijsselse kwestie was er sprake van meerdere overtredingen van het Bouwbesluit. Er waren o.a. problemen met ventilatie en daglichttoetreding. Daarnaast vond in het betreffende pand onzelfstandige bewoning plaats door meer bewoners dan is toegestaan. Voorts moest er tijdig een melding brandveilig gebruik worden gedaan. Onder andere het laatstgenoemde is niet gebeurd, met als gevolg verbeurte van een dwangsom van 10.000 euro voor deze overtreding conform het dwangsombesluit.

De bestuursrechter heeft evenwel geoordeeld, dat het bestuursorgaan niet bevoegd is tot invordering van de gehele verbeurde dwangsom van 10.000 voor dit onderdeel. De reden daarvan is dat de melding wel tijdig gereed was, maar net niet op tijd is gedaan. De overtreder had een zaakwaarnemer die de melding moest doen. Omdat er onduidelijkheid was over de manier waarop dat moest worden gedaan, is hierover nog gemaild met de gemeente. Blijkbaar had zij voorgeschreven dat de melding via een bepaald digitaal systeem moest plaatsvinden. Helaas miste de zaakwaarnemer van de overtreder (net) de boot. Dit gegeven, afgezet tegen de continue welwillendheid van de overtreder om overtredingen te beëindigen, staat in de weg aan invordering van de volledige 10.000 euro. Het hoog “knulligheidsgehalte” speelt zwaar mee om bijzondere omstandigheden aan te nemen die maken dat slechts 1.000 euro mag worden ingevorderd (zie r.o. 11.2.2).

Overigens, op 4 april 2018 heeft (opnieuw) Wattel in een andere, oudere rechtszaak een uitgebreide conclusie genomen over bijzondere omstandigheden bij invordering van dwangsommen of bestuursdwangkosten. Mede op basis van de bespiegelingen in deze conclusie is de rechtbank tot haar oordeel gekomen. https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RVS:2018:1152

Michiel de Groote

(Photo by J. Tyson on Unsplash)