OPINIE: Maak het Besluit bodemkwaliteit strenger en ga actief handhaven!

Datum : 02.10.2019 23:59:55
Door : Michiel de Groote

OPINIE: Maak het Besluit bodemkwaliteit strenger en ga actief handhaven!

Vorige week is de kritische Zembla-documentaire ‘Gokken met bagger’ uitgezonden over het verondiepen van voormalige zandwinputten. De documentaire is nog te zien op ‘uitzending gemist’. Het verondiepen van plassen is het ondieper maken van plassen door het storten van elders uitgebaggerde grond. Dit is een zogenoemde nuttige toepassing, die valt onder de werking van het Besluit bodemkwaliteit (Bbk). De kritiek was kort gezegd tweeledig: 1) er wordt slecht toezicht gehouden, zodat het in de praktijk misgaat en er vervuiling ontstaat en 2) het is niet goed dat Nederland het verondiepen met verontreinigde bagger wettelijk mogelijk heeft gemaakt.

Om met het tweede punt te beginnen; er is m.i. zeker wat te zeggen voor de kritiek over het huidige wettelijke kader. Het Besluit bodemkwaliteit is in 2008 in werking getreden en heeft onder andere het Bouwstoffenbesluit en het vergunningenstelsel van de Wet verontreiniging oppervlaktewater vervangen. Opvallend was toen (en is wellicht nog steeds), dat de toepassingscriteria voor te storten bagger in plassen zijn verruimd. Zo staat op pag. 43 van de Nota van Toelichting: het Bbk “kan de mogelijkheden voor het hergebruik van grond en baggerspecie vergroten binnen acceptabele grenzen voor het milieu.” Ineens mocht licht verontreinigde bagger zonder controle vooraf worden gebruikt om oppervlaktewater te verondiepen. Voor ernstig verontreinigde bagger zijn er overigens maar beperkte mogelijkheden voor hergebruik. De gedachte achter het Bbk was het mogelijk maken van hergebruik van onder meer bagger, met name in risicoarme situaties. Onder het Bbk gebeurt toetsing door de overheid hoofdzakelijk door het controleren van partijkeuringsrapporten. Het storten is dan vaak al bezig. Of al afgerond. Dat brengt mij op het eerste punt, dat van het gebrekkig toezicht.

Het houden van toezicht en het overgaan tot handhaving, indien nodig, is een kwestie van cultuur. Er zijn op zich voldoende juridische mogelijkheden onder het Bbk en de Algemene wet bestuursrecht. Ook het strafrecht kan helpen. Maar dan moet daar wel gebruik van worden gemaakt. De Zembla-documentaire liet zien hoe een toezichthoudende overheid jarenlang nauwelijks daadwerkelijk kritisch bekeek wat er allemaal gebeurde in een voormalige zandwinput. Pas toen er wel serieus aandacht werd besteed aan de gang van zaken, bleek handhaving urgent en zijn er vele partijen bagger van inferieure kwaliteit weggestuurd. Dat doet de wenkbrauwen toch wel fronsen. Is er te laks toezicht gehouden?

In de bestuurskunde wordt de Nederlandse handhavingscultuur wel aangeduid met de term consensualisme. Denk aan min of meer onderhandelende bestuursorganen, gedogen, en tolerante en flexibele stijlen van beleidsuitvoering en handhaving (zie F. van Waarden, De institutionele grondslag van ambtelijke gewoonten in: Ruimte rond regels, Boom, 1999, pag. 352-353). Het lijkt erop alsof deze cultuur van handhaving een negatief effect kan hebben bij het verondiepen van oppervlaktewater, gedacht vanuit het belang van de milieubescherming. En misschien geldt dat wel voor handhaving in het algemeen. Overheden in Nederland zijn mogelijk te voorzichtig als het gaat om handhaving. Al houd ik graag een slag om de arm, want ik weet dat er ook bestuursorganen zijn die behoorlijk doorpakken. In ieder geval zie ik in de documentaire een niet te missen signaal aan overheden om goed op te letten en niet te schromen om in te grijpen. Het gaat om bescherming van het milieu, het behoud van biodiversiteit, het voorkomen van plastic in het water, het halen van waterkwaliteitsnormen.
En waarom niet gewoon het Bbk aanpassen? Nederland biedt Europees gezien wel erg ruime mogelijkheden voor het ‘nuttig toepassen’ van verontreinigde bagger. Is die tijd niet gewoon voorbij?

Hier volgt de link naar de website van BNN/VARA, waarop de aflevering te zien is. Hier zijn ook de reacties te vinden van verschillende overheden die zijn genoemd in de documentaire. https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/waarom-verdwijnt-vervuilde-grond-in-onze-natuurplassen

Michiel de Groote, advocaat

[Photo by Jack B on Unsplash]

Terug